Schiphol

Het kabinet nam in juni 2022 het besluit om een nieuwe balans te creëren tussen het belang van een internationale luchthaven voor Nederland en de kwaliteit van de leefomgeving, specifiek voor omwonenden. Zij hebben te maken met overlast van vlieggeluid en hun rechtsbescherming was de afgelopen jaren niet op orde.

Het kabinet wil de rechtsbescherming voor omwonenden herstellen en het geluid rond de luchthaven terugdringen. Dat doet het kabinet via de Balanced Approach procedure. Daarnaast werkt het kabinet aan een nieuw stelsel met regels voor geluid en uitstoot in de toekomst.

Balanced Approach
Het kabinet wil het geluid rondom Schiphol aanpakken en tot een nieuwe balans komen tussen het belang van de leefomgeving voor omwonenden en het belang van de luchthaven. Daarvoor worden Europese regels gevolgd; de balanced approach-procedure.

Lees meer over de Balanced Approach procedure.

Nieuw stelsel met regels voor geluid en uitstoot
Het kabinet wil ook in de toekomst de balans houden tussen een gezonde leefomgeving en een economisch florerende luchthaven. Daarom komt er een nieuw stelsel met regels voor geluid en uitstoot waar Schiphol aan moet voldoen.

Lees meer over het nieuwe stelsel voor geluid en uitstoot.

Isolatieregeling
In februari 2022 kondigde het kabinet een nieuwe isolatie- en uitkoopregeling aan. In de gebieden rondom Schiphol waar de geluidsoverlast het hoogste is, worden woningen geïsoleerd. Het gaat daarbij om gevelisolatie, het afdichten van kieren, het plaatsen van dikkere of dubbele ruiten en betere isolatie van het dak.

Het kabinet belast de kosten door aan de luchtvaartsector. Lees meer over de geluidisolatieregeling Schiphol.

Geluidadaptief bouwen
Daarnaast investeert het kabinet in nieuwe ideeën en plannen voor bouw en inrichting van de omgeving rond Schiphol. Eén van de manieren om de leefomgeving te verbeteren en geluidshinder te verminderen, is door innovatief te bouwen. Met onder meer het gebruik van schuine daken die geluid weerkaatsen kan het geluid van vliegtuigen in woningen en tuinen fors worden verlaagd. Dat blijkt uit onderzoeksresultaten (2023) van AMS Institute en TU Delft naar geluidadaptief bouwen. 

Het onderzoek krijgt een vervolg in de vorm van geluidadaptief ontworpen huizen (een ‘living lab’) waar mensen wonen. Daarvoor onderzoeken het Rijk en de regio (de Novex partijen) verschillende locaties. De resultaten van de pilot kunnen voor de hele Schipholregio gunstige mogelijkheden bieden.

Nadeelcompensatieregeling

In de periode 1 november 2022 tot en met 31 oktober 2023 is de grenswaarde bij geluidspunt 25 in de gemeente Uithoorn overschreden. Dit blijkt uit de handhavingsrapportages van de ILT-Luchtvaartautoriteit. De overschrijding komt door het vliegen volgens de regels van het nieuwe LVB. Tegen deze overschrijding trad de luchtvaartautoriteit niet handhavend op. Dat betekent dat er compensatie voor deze overschrijding aangevraagd kan worden.

Naar verwachting is begin 2025 meer bekend over het moment waarop een aanvraag ingediend kan worden. 

Meer informatie is te vinden via nadeelcompensatieregeling Schiphol.

Minder hinder programma
Schiphol werkt samen met andere partijen in de luchtvaarsector aan het ‘Minder hinder plan’. Dit plan is in 2019 opgezet en bevat praktische maatregelen die de overlast voor omwonenden aanpakken. Het programma van Schiphol en LVNL is in uitvoering. Het wordt daarnaast steeds verder aangevuld met nieuwe maatregelen.

De maatregelen zijn te vinden op Minderhinderschiphol.nl.

Onderzoek: effect van luchtvaart op lokale luchtkwaliteit

Het kabinet hecht veel waarde aan het verbeteren van de leefomgevingskwaliteit rondom de luchthavens, waaronder Schiphol. Naast geluid wordt er gekeken naar de effecten van luchtvaartuitstoot. In december 2023 zijn onderzoeksrapporten verschenen over de bijdrage van luchtvaart aan de lokale luchtkwaliteit en naar de verspreiding en concentraties van zeer zorgwekkende stoffen, op en rondom Nederlandse luchthavens

Daarnaast is vooruit gekeken naar het verwachte effect van nieuwere en schonere vliegtuigen op de uitstoot. Ook is er gestart met het maken van één rekenmethode voor het berekenen van luchtvaartuitstoot.

Onderzoek: gevolgen van ultrafijnstof rond Schiphol

In 2017 werd het ‘Onderzoekprogramma gezondheidsrisico’s ultrafijn stof rond Schiphol’ gestart. Dit programma duurde 5 jaar en onderzocht wat de gevolgen zijn voor de gezondheid als mensen een korte of lange tijd ultrafijn stof inademen.

Het RIVM heeft op 20 juni 2022 het definitieve rapport Gezondheidseffecten van ultrafijn stof van vliegverkeer rond Schiphol aan de bewindspersonen van IenW aangeboden. Op dit moment onderzoekt IenW welke maatregelen genomen kunnen worden voor de luchthaven.

Lees een samenvatting van de resultaten van dit onderzoek op Leefomgeving

Actieplan Ultrafijnstof

Schiphol startte samen met andere luchtvaartpartijen in 2019 een actieplan om de uitstoot van ultrafijnstof omlaag te brengen. Het Actieplan ultrafijnstof bestaat uit twee onderdelen:

1. Onderzoek op de luchthaven. Hierdoor krijgen de partijen meer kennis over de gevolgen van ultrafijnstof door de luchtvaart. Zo onderzocht TNO bijvoorbeeld de concentraties ultrafijnstof op Schiphol. Dit onderzoek werd gepubliceerd in oktober 2021.

2. Maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren en de uitstoot van ultrafijnstof op en rond de luchthaven te verlagen. Bijvoorbeeld door het aanmoedigen van de aanschaf van stillere en schonere vliegtuigen, het gebruik van duurzame brandstoffen en het gebruik van elektrische bussen en taxi’s.

Lees meer over de maatregelen van Schiphol tegen ultrafijnstof

Het Luchthavenverkeerbesluit valt onder Wet Luchtvaart. Het bevat regels die voor Schiphol gelden. Onder andere regels voor het gebruik van de luchthaven en de regels voor geluidsnormen. Ook zijn in dit besluit de maximumaantallen vluchten voor de nacht vastgelegd.

In 2016 werd de Wet Luchtvaart aangepast. Er werd toen een nieuw geluidstelsel geïntroduceerd, het Nieuwe Normen- en Handhavingstelsel (NNHS). Dit stelsel houdt in dat de handhavingspunten voor geluid rond Schiphol verdwijnen en dat een maximum aantal vliegtuigbewegingen wordt vastgelegd (in totaal en voor de nacht). Ook zijn voor het gebruik van de start- en landingsbanen van Schiphol een aantal regels vastgelegd die per saldo de minste hinder opleveren voor de omgeving:

• Afhankelijk van het weer en het zicht worden start- en landingsbanen gebruikt die de minste hinder voor de omgeving opleveren.
• Er wordt zo min mogelijk gebruik gemaakt van een tweede start- of landingsbaan. Alleen als er zoveel vliegtuigen zijn die moeten landen of opstijgen, dat het niet anders kan.
• Zijn er door een start- of landingspiek twee startbanen of twee landingsbanen in gebruik? Dan bepaalt het NNHS hoe vliegtuigen over de twee startbanen of twee landingsbanen worden verdeeld.
• Er is een maximumaantal vertrekkende en landende vliegtuigen op de vierde baan (gemiddeld en per dag).

Het NNHS treedt in werking als het is uitgewerkt in het Luchthavenverkeerbesluit. Een voorstel voor de uitwerking ervan is opgesteld.

Maar het gewijzigde LVB kon formeel nog niet worden vastgelegd en laat lang op zich wachten. Onder andere omdat Schiphol eerst een natuurvergunning moest hebben en daar tijd voor nodig was. Vooruitlopend op het gewijzigde LVB wordt al wel gevlogen volgens de regels van het NNHS.

Zonder een wettelijke basis kan de luchtvaartautoriteit van de Inspectie Leefomgeving en Transport, de toezichthouder, geen maatregel opleggen aan de sector bij een overschrijding van de geluidsnormen als dit komt door het vliegen volgens de regels van het nieuw in te voeren stelsel, het NNHS.

Het ministerie werkt aan het op orde brengen van die regelgeving en bereidt wijzigingen van het LVB voor. Het kabinet wil namelijk een betere balans tussen het belang van een internationale luchthaven en het belang van de omgeving. Om dat te bereiken worden verschillende stappen gezet. Lees meer over de stappen die het kabinet zet voor een betere balans.

Ook gaat IenW na hoe omwonenden en de luchtvaartsector inspraak kunnen hebben bij de uitwerking van de besluitvorming van het LVB.

In 2019 besloot de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (nu minister voor Natuur en Stikstof) dat luchthaven Schiphol een natuurvergunning moet hebben. Schiphol heeft die vergunning op 1 oktober 2020 aangevraagd. Hiervoor is uitgebreid onderzoek gedaan naar de effecten van de luchthaven op de natuur.

Op 15 februari 2021 heeft de minister van LNV een ontwerp-vergunningbesluit openbaargemaakt, waarop door iedereen kon worden gereageerd. Het ministerie verwerkt alle ingediende zienswijzen en verschillende adviezen.

In februari 2022 heeft het ministerie van LNV aan Schiphol gevraagd om de aanvraag voor een natuurvergunning aan te vullen. Dat ging onder andere over de maatregelen die nodig zijn in de omgeving om de stikstofneerslag omlaag te brengen.

Op 26 september 2023 heeft de minister voor Natuur en Stikstof Schiphol de natuurvergunning verleend. 

De natuurvergunning is ook van belang voor de wijziging van het Luchthavenverkeerbesluit. Daarvoor voert Schiphol namelijk een MER uit. Voor de natuurtoets van dat MER wordt gebruikgemaakt van de natuurvergunning.

In 2017 kwam het rapport Veiligheid vliegverkeer Schiphol uit van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV). Op basis daarvan nam Schiphol samen met verschillende partijen in de luchtvaartsector extra maatregelen.

Zo publiceerden zij in oktober 2018 de ‘Roadmap safety improvement Schiphol. Deze routekaart beschrijft een aantal stappen die het aantal incidenten op de luchthaven verder laat afnemen. 

Ook ontwikkelde Schiphol samen met andere luchtvaartpartijen een integraal veiligheidsmanagementsysteem (IVMS). Door dit systeem wordt de samenwerking tussen de verschillende partijen sterker, waardoor veiligheidsrisico’s verder afnemen.

Lees meer informatie over deze maatregelen op de pagina Luchtvaartveiligheid.

Het kabinet heeft Schiphol gevraagd een omgevingsfonds te ontwikkelen. Uit dit fonds kunnen maatregelen worden betaald die overlast bij omwonenden verminderen. Het geld uit het fonds kan ook worden gebruikt om de leefbaarheid in de omgeving van de luchthaven te verbeteren.

Schiphol heeft aangekondigd tot 2030 in totaal €70 miljoen (jaarlijks €10 miljoen) beschikbaar te stellen voor het omgevingsfonds, dat geïnvesteerd kan worden in innovatieve bouwconcepten, woningisolatie en gebiedsontwikkeling om zo de leefomgeving te verbeteren. Momenteel werkt Schiphol aan de oprichting van het omgevingsfonds. Tot die tijd kunnen mensen die overlast ervaren terecht bij Stichting Leefomgeving Schiphol.

In de Luchtvaartnota 2020 – 2050 staat dat de Rijksoverheid samen met regionale overheden gaat onderzoeken of er nieuwe mogelijkheden zijn voor gebiedsontwikkeling rond Schiphol, bijvoorbeeld voor kleinschalige woningbouw of innovaties. We kijken of daarvoor aanpassing van de regels nodig is, of dat er andere stappen genomen moeten worden. Dat is nuttig, omdat de weinige ruimte die er is rond Schiphol dan zo goed mogelijk gebruikt kan worden.

In de omgeving van Schiphol mag namelijk niet zomaar worden gebouwd, omdat dit gevaar kan opleveren voor de veiligheid en gezondheid mensen in de omgeving, op de luchthaven en in het vliegtuig. Bijvoorbeeld hoge flats of windmolens kunnen een risico zijn. Gebiedsontwikkeling is daarom alleen mogelijk als wordt voldaan aan de voorwaarden voor veiligheid en gezondheid. En als de plannen voldoen aan de regels van de Omgevingswet.