In de luchtvaartnota 2020 -2050 staan de plannen en doelen voor de ontwikkeling van de Nederlandse luchtvaart. Het kabinet vindt dat er een nieuw evenwicht nodig is tussen een prettige en gezonde leefomgeving, minder opwarming van de aarde en goede verbindingen met de belangrijke plekken in de wereld.
Schiphol speelt daar als nationale luchthaven een belangrijke rol in. De luchthaven verbindt ons land met de hele wereld en is belangrijk voor onze economie. Maar Schiphol ligt ook in het dichtstbevolkte gebied van Nederland. Veel plannen en ontwikkelingen hebben te maken met Schiphol.
Lees hier welke plannen worden uitgevoerd. En welke ontwikkelingen er nog meer zijn rond de luchthaven Schiphol. Bekijk ook de informatie over het kabinetsbesluit voor maximaal 440.000 vluchten per jaar.
Programmatische aanpak geluid
Het kabinet is in 2022 met de Programmatische aanpak geluid Schiphol gestart. Deze aanpak bevat een combinatie van maatregelen waarmee de geluidoverlast afneemt rond de luchthaven Schiphol:
- Maatregelen die het geluid bij de bron aanpakken. Onder andere het vervangen van oudere vliegtuigen door stillere en schonere vliegtuigen, een nieuwe indeling van het luchtruim en minder nachtvluchten.
- Maatregelen die de gevolgen van het geluid aanpakken. Bijvoorbeeld isolatie of uitkoop van woningen.
- Maatregelen die vernieuwing aanmoedigen. Bijvoorbeeld het bedenken van slimme ontwerpen voor nieuwe gebouwen of een omgeving. Zodat deze beter beschermd zijn tegen vliegtuiggeluid. We noemen dat ‘geluidadaptief bouwen’.
Isolatieregeling
In februari 2022 kondigde het kabinet een nieuwe isolatie- en uitkoopregeling aan. In de gebieden rondom Schiphol waar de geluidsoverlast het hoogste is, worden woningen geïsoleerd. Het gaat daarbij om gevelisolatie, het afdichten van kieren, het plaatsen van dikkere of dubbele ruiten en betere isolatie van het dak.
Het kabinet belast de kosten door aan de luchtvaartsector. Begin 2023 is bekend hoe de uitwerking van de regeling er precies uitziet. Ook is dan bekend om welke gebieden en woningen het gaat.
Geluidadaptief bouwen
Daarnaast investeert het kabinet in nieuwe ideeën en plannen voor bouw en inrichting van de omgeving rond Schiphol. Want door innovatie wordt de leefomgeving rond de vliegvelden verder verbeterd.
Op dit moment kijken we wat voor vernieuwingen goed zouden kunnen werken. Zo is er in de buurt van Schiphol een onderzoekslocatie gebouwd. Daar wordt nieuwe kennis over geluidadaptief bouwen in de praktijk getest. De eerste onderzoeksresultaten (2023) zijn bekend. Lees hier hoe het slimmer bouwen van woningen geluidshinder van vliegtuigen kan verminderen.
Hinderreductieplan
Schiphol werkt samen met andere partijen in de luchtvaarsector aan het ‘Hinderreductieplan’. Dit plan is in 2019 opgezet en bevat praktische maatregelen die de overlast voor omwonenden aanpakken. Het programma van Schiphol en LVNL is in uitvoering. Het wordt daarnaast steeds verder aangevuld met nieuwe maatregelen.
De maatregelen zijn te vinden op Minderhinderschiphol.nl.
Onderzoek: gevolgen van ultrafijnstof rond Schiphol
In 2017 werd het ‘Onderzoekprogramma gezondheidsrisico’s ultrafijn stof rond Schiphol’ gestart. Dit programma duurde 5 jaar en onderzocht wat de gevolgen zijn voor de gezondheid als mensen een korte of lange tijd ultrafijn stof inademen.
Het RIVM heeft op 20 juni 2022 het definitieve rapport Gezondheidseffecten van ultrafijn stof van vliegverkeer rond Schiphol aan de bewindspersonen van IenW aangeboden. Op dit moment onderzoekt IenW welke maatregelen genomen kunnen worden voor de luchthaven.
Lees een samenvatting van de resultaten van dit onderzoek op Leefomgeving
Actieplan Ultrafijnstof
Schiphol startte samen met andere luchtvaartpartijen in 2019 een actieplan om de uitstoot van ultrafijnstof omlaag te brengen. Het Actieplan ultrafijnstof bestaat uit twee onderdelen:
1. Onderzoek op de luchthaven. Hierdoor krijgen de partijen meer kennis over de gevolgen van ultrafijnstof door de luchtvaart. Zo onderzocht TNO bijvoorbeeld de concentraties ultrafijnstof op Schiphol. Dit onderzoek werd gepubliceerd in oktober 2021.
2. Maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren en de uitstoot van ultrafijnstof op en rond de luchthaven te verlagen. Bijvoorbeeld door het aanmoedigen van de aanschaf van stillere en schonere vliegtuigen, het gebruik van duurzame brandstoffen en het gebruik van elektrische bussen en taxi’s.
Lees meer over de maatregelen van Schiphol tegen ultrafijnstof
Het Luchthavenverkeerbesluit is onderdeel van de Wet Luchtvaart. Het bevat regels die alleen voor Schiphol gelden. In dit besluit wordt onder andere het maximumaantal vluchten vastgelegd en de regels voor geluidsnormen.
In 2016 werd de Wet Luchtvaart en het LVB aangepast. Er werd toen een nieuw geluidstelsel in opgenomen, het Nieuwe Normen- en Handhavingstelsel (NNHS). Hiermee kan er beter worden gecontroleerd op overschrijding van geluidsnormen op Schiphol.
Ook is in het concept-besluit van het LVB bepaald dat het maximumaantal nachtvluchten op Schiphol van 32.000 naar 29.000 daalt en het maximumaantal ‘gewone’ vluchten niet meer dan 500.000 mag zijn per jaar.
Maar het gewijzigde LVB kan wettelijk nog niet worden vastgelegd. Onder andere omdat Schiphol eerst een natuurvergunning moet aanvragen en daar tijd voor nodig is. Zonder wettelijke basis kan de Inspectie Leefomgeving en Toezicht (ILT), de toezichthouder, de geluidsnormen alleen controleren door iets wat we ‘anticiperend handhaven’ noemen. Dit betekent in de praktijk dat de ILT overschrijding van de geluidsnormen toelaat.
Omdat deze situatie te lang duurt en veel nadelen heeft voor omwonenden, besloot het kabinet in juni 2022 dat het anticiperend handhaven gestopt moet worden. En dat ook het maximumaantal vluchten omlaag gaat naar 440.000. Vanaf november 2023 moet Schiphol zich weer aan de geldende geluidsnormen houden. Dan stopt het anticiperend handhaven.
Het stoppen van het anticiperend handhaven en het doorgaan met het ‘strikt preferentieel baangebruik’ is de eerste stap in de uitvoering van het kabinetsbesluit. Het effect van deze stap is dat er vanaf 1 november 2023, in het gebruiksjaar dat loopt tot 1 november 2024, naar verwachting 460.000 vluchten op Schiphol kunnen landen en vertrekken. Het streven is om een jaar later, per november 2024 het maximumaantal vluchten van 440.000 vast te leggen.
Door het kabinetsbesluit wordt het huidige maximumaantal van 500.000 in het aangepaste LVB ook verlaagd tot 440.000 vluchten. IenW bekijkt wat dit betekent voor onderliggende documenten zoals de milieueffectrapportage. Ook gaat IenW na op welke manier inspraak mogelijk is. De omwonenden en de luchtvaartsector worden in ieder geval goed betrokken bij de uitwerking van de besluitvorming.
Lees meer over het Besluit minder vluchten Schiphol.
Nieuw Normen- en Handhavingstelsel (NNHS)
In 2008 werd een nieuw geluidsstelsel bedacht op verzoek van een aantal partijen binnen de luchtvaartsector. Het Nieuwe Normen en Handhavingstelsel werd daarna wettelijk uitgewerkt in het Luchthavenverkeerbesluit Schiphol (LVB). Het NNHS is grofweg gebaseerd op de volgende vier regels:
- Afhankelijk van het weer en het zicht wordt de baancombinatie gebruikt die het minste aantal ‘ernstig gehinderden’ oplevert. Daarmee bedoelen we de mensen die het meeste last hebben van de vliegtuigen in hun omgeving.
- Er wordt zo min mogelijk gebruik gemaakt van een tweede start- of landingsbaan. Dat gebeurt alleen als er zoveel vliegtuigen zijn die moeten landen of opstijgen, dat het niet anders kan.
- Zijn er door een start- of landingspiek twee startbanen of twee landingsbanen in gebruik? Dan bepaalt het NNHS hoe vliegtuigen over de twee startbanen of twee landingsbanen worden verdeeld.
- Er is een maximumaantal vertrekkende en landende vliegtuigen op de vierde baan (gemiddeld en per dag).
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit besloot in 2019 dat de luchthaven een natuurvergunning moet hebben. Voor de aanvraag zijn uitgebreide onderzoeken en berekeningen nodig naar wat de invloed is van Schiphol op de natuur. Dit kost veel tijd.
In het voorjaar van 2021 stelde het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit een ontwerp-vergunning vast en legde deze ter inzage. Het ministerie van LNV verwerkte daarna de ingediende zienswijzen en verschillende adviezen. In februari 2022 vroeg het ministerie van LNV aan Schiphol om de aanvraag voor een natuurvergunning aan te vullen. Dit proces loopt nog. Schiphol onderzoekt welke (extra) maatregelen er nodig zijn in de omgeving om de stikstofdepositie omlaag te brengen om een vergunning te kunnen verkrijgen. De luchthaven is nog druk aan het rekenen wat er nodig is. Op dit moment kunnen we niet zeggen of een vergunning kan worden gegeven. En als dat wel kan, wanneer de vergunning kan worden verleend.
De natuurvergunning is een voorwaarde om het gewijzigde Luchthavenverkeerbesluit wettelijk vast te kunnen leggen.
In 2017 kwam het rapport Veiligheid vliegverkeer Schiphol uit van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV). Op basis daarvan nam Schiphol samen met verschillende partijen in de luchtvaartsector extra maatregelen.
Zo publiceerden zij in oktober 2018 de ‘Roadmap safety improvement Schiphol. Deze routekaart beschrijft een aantal stappen die het aantal incidenten op de luchthaven verder laat afnemen.
Ook ontwikkelde Schiphol samen met andere luchtvaartpartijen een integraal veiligheidsmanagementsysteem (IVMS). Door dit systeem wordt de samenwerking tussen de verschillende partijen sterker, waardoor veiligheidsrisico’s verder afnemen.
Lees meer informatie over deze maatregelen op Veiligheid.
In 2015 is de Omgevingsraad Schiphol (ORS) opgericht. Overheden, bewoners, de luchtvaartsector en maatschappelijke organisaties bespreken hierin belangrijke vragen, problemen en belangen rond de ontwikkeling van Schiphol.
Beoordeling ORS
Pieter van Geel, voormalig staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, leidde vanaf 2019 op verzoek van het kabinet de onafhankelijke onderzoekscommissie. Ook werd hij interim-voorzitter van de ORS. De onderzoekscommissie onderzocht hoe het overleg met de omgeving van Schiphol in de toekomst verbeterd kon worden. En gebruikte de uitkomsten van dit onderzoek om een advies te geven.
Het definitieve advies 'Vernieuwd verbinden' kwam uit in december 2020. De commissie Van Geel onderstreepte hierin het belang van:
- participatie door omgevingspartijen
- bestuurlijke samenwerking tussen het ministerie, de provincie en de gemeenten
- goede informatievoorziening
ORS wordt omgevormd naar MRS
Het kabinet volgde het advies van de commissie Van Geel. Zij besloot in het najaar van 2022 dat er een nieuwe vorm moest komen voor de samenwerking met de omgeving van Schiphol. Deze nieuwe overlegvorm gaat de Maatschappelijke Raad Schiphol heten.
In de huidige ORS doen veel partijen mee. In de MRS verandert de samenstelling naar:
- Bewonersvertegenwoordigers
- Experts en wetenschappers die alles weten over onderwerpen zoals gezondheid en milieu
- maatschappelijke organisaties
- een zogenaamde ‘open schil’. Dat betekent dat iedereen die wil meedenken een uitnodiging krijgt. Ook kan een bepaalde groep mensen worden uitgenodigd om over een onderwerp mee te denken.
De MRS verzamelt alle verschillende ideeën en meningen. Op dit moment gaat dat vooral over het verbeteren van de leefomgeving rondom Schiphol. De MRS adviseert het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat op basis van de ideeën en meningen die zij heeft verzameld. Ook werkt de MRS mee aan projecten die overlast verminderen.
Het voorstel voor het ontwerp van de MRS is afgerond. Als alle stappen zijn doorlopen, gaat de MRS van start. We verwachten dat dit begin 2023 is. Een van de stappen is het benoemen van een nieuwe voorzitter. De selectieprocedure om een nieuwe voorzitter te vinden, is van start gegaan.
Zie ook de website van de Omgevingsraad Schiphol (ORS)
Nieuw digitaal verzamelplatform
De commissie Van Geel adviseerde ook dat het belangrijk is dat informatie en dienstverlening over Schiphol en omgeving transparant, goed vindbaar, begrijpelijk en compleet is. Daarom wordt een website gemaakt die verwijst naar duidelijke en nuttige informatie over Schiphol die op andere websites staat. We verwachten dat de eerste versie van dit digitale portaal medio 2023 klaar is.
Lees meer over de MRS in de kamerbrief.
Het kabinet heeft Schiphol gevraagd een omgevingsfonds te ontwikkelen. Uit dit fonds kunnen maatregelen worden betaald die overlast bij omwonenden verminderen. Het geld uit het fonds kan ook worden gebruikt om de leefbaarheid in de omgeving van de luchthaven te verbeteren. Bijvoorbeeld voor gebiedsontwikkeling rond de luchthaven op plekken waar woningbouw niet is toegestaan.
Schiphol heeft hiervoor een voorstel gedaan en werkt nu samen met het Rijk aan de oprichting van het omgevingsfonds. Tot die tijd kunnen mensen die overlast ervaren terecht bij Stichting Leefomgeving Schiphol.
In de Luchtvaartnota 2020 – 2050 staat dat de Rijksoverheid samen met regionale overheden gaat onderzoeken of er nieuwe mogelijkheden zijn voor gebiedsontwikkeling rond Schiphol, bijvoorbeeld voor kleinschalige woningbouw of innovaties. We kijken of daarvoor aanpassing van de regels nodig is, of dat er andere stappen genomen moeten worden. Dat is nuttig, omdat de weinige ruimte die er is rond Schiphol dan zo goed mogelijk gebruikt kan worden.
In de omgeving van Schiphol mag namelijk niet zomaar worden gebouwd, omdat dit gevaar kan opleveren voor de veiligheid en gezondheid mensen in de omgeving, op de luchthaven en in het vliegtuig. Bijvoorbeeld hoge flats of windmolens kunnen een risico zijn. Gebiedsontwikkeling is daarom alleen mogelijk als wordt voldaan aan de voorwaarden voor veiligheid en gezondheid. En als de plannen voldoen aan de regels van de Omgevingswet.
Een klacht of vraag melden over Schiphol
De Rijksoverheid vindt het belangrijk dat mensen klachten of vragen over Schiphol kunnen melden. Het Bewoners Aanspreekpunt Schiphol (BAS) behandelt de klachten over Schiphol.
Meld uw klacht of vraag bij Bewoners Aanspreekpunt Schiphol (BAS)
Klachten en vragen worden ook doorgegeven aan de ORS/MRS. Deze krijgt zo een beter inzicht in waar de overlast precies uit bestaat en wat de mogelijke oorzaken zijn. En kan daardoor beter meedenken over goede oplossingen.